Í farnu viku sendi Fíggjarmálaráðið út almenna fráboðan. Fráboðanin er skelkandi lesnaður. Hon snýr seg um stórar avmarkingar í sambandi við verkfall.
Endamálið við avmarkingunum, sigur Fíggjarmálaráðið vera, at verja lív og heilsu, meðan vit fakfeløg stríðast fyri at betra korini hjá løntakarum. Ráðið vil vera við, at borgarar hava verið settir í vandamiklar støður, tá ið verkfall hevur verið.
Higartil hevur Fíggjarmálaráðið fingið nøkur føroysk fakfeløg við upp á hugskotið, at skerja verkfalsrættin. Frameftir áliggur tað hesum fakfeløgum, at avtala við Fíggjarmálaráðið í góðari tíð, hvar verkfall teirra ikki má raka.
Ein mánað áðrenn sáttmálin gongur út, skulu partarnir verða samdir um hesi undantøkini. Eru teir ikki samdir, skal ein nevnd, har fakfelagið er í minniluta, skera ígjøgnum.
Landsstýriskvinnan í fíggjarmálum hevur verið í miðlunum fyri at selja avtaluna til Føroya fólk. Hon kallar skerjingina “neyðtilbúgving”, sum skal forða fyri, at løgtingið leggur upp í trætur á arbeiðsmarknaðinum. Avtalan skerjir ikki verkfalsrættin, pástendur landsstýriskvinnan eisini.
Hon sigur:
“Vit ætla ikki at skerja verkfalsrættin – SUM SO. Hetta er bara fyri at verja tey fólkini, sum eru allarveikast. Vit hava havt nakrar støður í síðstuni, har sum mann hevur mett, at tað kemur ov tætt upp á, at lív og heilsa eru í vanda.”
Hetta sigur Ruth Vang, uttan at koma við nøkrum dømum. Tí hon hevur neyvan nakað dømi.
Hinvegin sigur hon í samrøðu við útvarpið eitt, sum er púra greitt:
“Hetta hevur verið eitt ynski frá arbeiðsgevarans síðu í nógv ár.”
Ruth Vang greiðir frá, at tá ið mann tók arbeiðið at gera sáttmála við føroysk feløg heim úr Danmark, so kopieraði mann í stóran mun ta donsku skipanina:
“Men hetta manglaði,” leggur hon dent á í samrøðuni við útvarpið, fyri einari viku síðan.
Fíggjarmálaráðið og landsstýriskvinnan leggja dent á, at avtalur um skerd verkføll hava verið galdandi í mong ár í grannalondum okkara.
Harvið mana ráðið og Ruth Vang fram ta fatan, at vit í Føroyum eru eftirbátar. Tað eru vit ikki! Og tá ið tey brúka orðið, grannalond, so meina tey altso bara við Danmark. Meira enn tað hava tey neyvan sett seg inn í viðurskiftini. Altso skulu vit sambært Ruth Vang onkursvegna gevast at hugsa í Føroyum og bert kopiera alt úr Danmark.
Lat okkum endiliga herma eftir dønum. Men kunnu vit fyrst spyrja, hvat er komið burtur úr í Danmark? Hvussu er gingið har, aftan á at verkfalsrætturin varð skerdur? Hevur mann megnað at gandað fram eitt leikaland fyri verkafjøldina?
Gamaní er verkfallið næstan vekk í Danmark. Men ójavnin í landinum er vaksin. Og arbeiðsmegi verður innflutt úr tilafturskomnum londum, tí fólk haðan góðtaka verri kor. Samstarvið millum politiskar flokkar og fakfeløg er eisini viknað, og tað ger bæði sosialt tilvitaðu flokkarnar og fakfeløgini veikari.
Satt er altso, at í Danmark eru nógv færri sokallaðar konfliktir, men hesin “friðurin” skapar aðra órógv. Sterku fakfeløgini hjá dønum vóru nettupp ikki bara fakfeløg. Tey vóru sosialar rørslur, sum høvdu annað í huga enn bera arbeiðstíð og tímaløn.
Tað royna vit í Føroyum at halda fast við; hetta við, at vit vilja hava eitt javnt samfelag. Men hava vit ikki fullan verkfalsrætt, so missir arbeiðstakarin síðsta vápnið, at trýsta politisku skipanina til at betra um løn og arbeiðsumstøður.
Var Ruth Vang áhugað í at fakfeløgini ikki vikna í samband við verkfall, hevði hon verið ídnari at vísa á, hvussu fakfeløgini skulu kompenserast, nú ið skipað undantøk skulu gerast áðrenn verkføll. Men kanska er Ruth Vang bara ein vanligur arbeiðsgevarapolitikari?
Tað syrgiligasta av øllum, praktiskt eins væl og hugsjónarliga, er tó, at Javnaðarflokkurin og Tjóðveldi, tveir arbeiðaraflokkar, so snúðiliga hava útlutað atgerðir móti okkara hart arbeiðandi limum, til samstarvsflokkin, Framsókn.
Hetta handlar annars eisini nógv um, hvat mál vit tosa; um vit tosa málið hjá arbeiðsgevarunum ella okkara egna mál.
“Vandastøður”. Tað er eitt orð, vit fáa slongt oman yvir okkum. Altso okkara verkføll elva til “vandastøður”. Men hvussu nógvar “vandastøður” fara at uppstanda, um verkfalsrætturin verður skorin, og fakfeløgini ikki longur megna at tryggja góðar arbeiðsumstøður?
Hvør eigur “vandastøðuna”, sum fer at hava við sær, at eingin orkar at taka fakligheit og hjartað hjá sær við til arbeiðis á sjúkrahúsum, heimatænastum og eldraøkinum annars, tí alt liggur í knúsi?
Er tað bara fakfeløgini sum eiga ábyrgdina av øllum heilsu- og umsorganarøkinum?
“Neyðtilbúgving” kalla tey eisini hesa avtaluna.
“Neyð.”
“Tilbúgving.”
Sjálvt fakfeløg góðtaka, at hesi katastrofu-orðini verða brúkt. Og eftir øllum at døma hava nøkur teirra tikið ræðandi retorikkin til sín. Vit spyrja, um tey harvið hava sett spakan í til sína egnu grøv?
Í hvussu er, er okkara fatan, at teirra verkfalsamboð í ringasta føri, verður so veikt, at arbeiðsgevarunum nýtist ikki gera annað enn at bíða, til fakfelagskassin er tómur. Samstundis sparir arbeiðsgevarin pening hvønn tann einasta dag, meðan verkfallið er.
Eyðgunn Samuelsen verður endurgivin í útvarpinum fyri at siga:
“Tað er altavgerandi at virða verkfalsrættin, og tí má mann gera avtalur, har báðir partar kenna seg nøgdar.”
Eftir okkara tykki er hetta volapúkk. Fyrst sigur Eyðgunn Samuelsen, at verkfalsrætturin er altavgerandi, men so sigur hon, at mann skal gera báðar partar nøgdar.
Fyri Felagið Føroyskir Sjúkrarøktarfrøðingar og Heilsuhjálparafelag Føroya er hendan útsøgnin bara orðaskvaldur og einki annað. Enn hava vit einki sæð til nakra avtalu, sum á nakran hátt kann góðtakast!
Hugsjónarliga vinglið hjá Eyðgunn Samuelsen bendir á, at fagra bandið millum fakfeløgini og Javnaðarflokkin er sera nógv slakkað - kanska beinleiðis slitið.
Ruth Vang nágreinar, at nú skal ein sokallað felags nevnd taka støðu til, hvussu verkføllini skulu avmarkast. Avgerandi persónurin í hesi trímannanevnd skal vera ein sokallaður uppmaður. Altso lata fakfeløgini valdið frá sær, við at gera eina nevnd, har okkara atkvøða bert telur ein triðing.
Soleiðis ætlar sitandi landsstýri at avmontera okkum fakfeløg.
Í løtuni verður kravt av fakfeløgunum at tey avgeva alt vald yvirum borðið.
NEI TAKK!
Jura, dómari og uppmaður eru orð, ið Ruth brúkar sum vápn at skerja okkara vald. Vit siga nei. Vit eiga rættin at fara í verkfall.
Til seinastu samráðingarnar, sum feløgini hava luttikið í, hevur tað verið ein óskikkur at hendan avtalan er tengd at sáttmálasamráðingunum. Tað sær út til at ein semja bert kann finnast, um feløgini avgeva verkfalsrættin. Hetta kann als ikki góðtakast, tí hetta hevur einki við sáttmálan at gera.
Tað er okkum álagt í semingslógini at hava eina avtalu um fráboðanarform- og freist í samband við verkfall. Bæði Felagið Føroyskir Sjúkrarøktarfrøðingar og Heilsuhjálparafelag Føroya hava eina avtalu, so sum lógin áleggur okkum.
Mary Antonsdóttir, forkvinna í Heilsuhjálparafelag Føroya
Óluva í Gong, forkvinna, Felagið Føroyskir Sjúkrarøktarfrøðingar
