Akkurát, sum tað er ein fastur siður at eta dunnu ella gás jólaaftan, er tað altumráðandi at eta eina góða lambasteik á páskum. Tað er einki djór sum lambið ella seyður, ið er so knýtt at frásøgnum um Jesus. Hann er okkara offurlamb
Sambært thebibleanswer.org er mest nevnda djór í Bíbluni seyður. Fyri at vera nágreinilig, so er seyður sambært hesi tænastu nevndur 212 ferðir, lamb 203 ferðir og veðrur 162 ferðir. Til samanbering, so er geit, ið er næstmest nevnda djór í Bíbliuni, nevnt 172 ferðir. Bíblian og Føroyar hava seyðin sum felagsnevnara.
Sansirnar inn í kirkjuna
Danski presturin Poul Joachim Stender er sera hugtikin av sansum. Hesar roynir hann at fáa inn í kirkjuna til dømis gjøgnum mat og rættir, og hvussu teir eru tengdir at høgtíðum.
Hann er serliga hugtikin av páskum. Hetta er kristna hátíðin. Jødarnir hátíðarhildu upprunaliga páskir sum eina áminning um, at trælabondini í Egyptalandi vórðu slitin. Tey kristnu tóku hesa høgtíð og gjørdu hana til eitt hátíðarhald fyri Jesu uppreisn.
Eingin kristin hátíð hevur eina so nágreiniliga tilsipan til mat og máltíð sum páskirnar. Tann seinasta kvøldmáltíðin Skírishósdag, tá Jesus etur saman við lærusveinunum fyri seinastu ferð, verður svikin og handtikin.
Páskirnar lúta
Páskirnar eru ein gleðishøgtíð, tí tær enda við Jesu uppreisn. Sambært Poul Joachim Stender er hetta nógv at gleðast um og feira. Tískil undrast hann á, hví páskirnar mugu lúta fyri jólunum. Tað verður als ikki gjørt eins nógv burtur úr páskaprýði í mun til jólaprýði. Handilsvinnan ger eisini lítið og einki burtur úr páskunum. Tað mest víðgongda er páskabryggj og páskaregg av ógvuligari ymiskari dygd. Og tað er nærum tað einasta sambandið millum páskirnar og mat.
Tað heldur Poul Joachim Stender vera sera løgið og vísir á, hvussu jødarnir halda páskir við búrmáltíðum. Í Grikkalandi vera páskirnar eisini mintar gjøgnum matin. Eftir kirkjugongdina páskanátt slupra grikkar magaritsasuppu í seg, sum er gjørd úr seyða innvølum – livur, hjarta, milt og vilunum. Tað sigst, at 2 mió. grillaði lomb verða etin í Grikkalandi páskadag.
Poul Joachim Stender eggjar tískil okkum her á leiðum eisini at halda páskir gjøgnum matin. Uppreisnin er sambært honum eitt týðuligt tekin um, at Kristus gevur okkum ævigt lív. Hann vekir okkum frá deyða og bjóðar okkum til tað himmalska háborðið.
Páskaprýði
Páskirnar eru ikki einans roykurin av góðum lambakjøti, ið vekja okkara sansir. Páskirnar hava eisini sín egna lit. Sambært kirkjuni, so er páskaliturin hvítur. Hvítt ímyndar reinleika, gleði, heilagskap og sakloysi. Hvítt er veitsluliturin hjá kirkjuni og verður nýttur í fleiri kirkjutænastum.
Flest okkara mugu tó sameina várlitir, sum gult og ljósagrønt við páskirnar. Hesir litirnir eru tey fyrstu tekini um vár. Gulu páskaliljurnar, smáliljurnar og várblómurnar spretta og bera boð frá ljósari tíðum.
Páskirnar eru møguliga við at detta niðurímillum, har vit í størri mun feira várið og ljósið. Heiligdagarnir verða eisini brúktir til at møtast saman við familjuni ella vinfólki, har vit eta ein góðan bita saman. Í Danmark brúka nógv páskafrídagarnar í havanum.
Páskaregg, ella egg, hava fleiri symbolskar týdningar. Til dømis kann ein samanbera grøvina hjá Jesusi og uppreisnina sum eitt tekin um várið, fruktbari og lívið, nakað sum brýtur ígjøgnum veturin, tað harða skalið. Fyrr í tíðini át ein ikki egg í føstuni, og tí hava egg heilt vist havt stórt gagn eins og kjøt hevur havt eftir føstu.
Eggjar sansirnar
Eg havi tosað við køksleiðaran hjá Heima í Havn, Jákup Sumberg, um, hvussu hann hevði gjørt ein lambarætt nú á páskum. Jákup er ein kokkur, sum ynskir at eggja sansirnar hjá føroyingum, og teimum sum vitja Føroyar, við góðum mati.
Jákup fór í læru á Hotel Føroyum og gjørdist kokkur í 2008. Í 2010 vildi hann royna okkurt nýtt og fáa sær íblástur uttan fyri Føroyar. Nógvir kokkar arbeiða ókeypis á kendum matstovum eina tíð fyri at fáa sær royndir og hugskot. Tá ið Jákup fór til Danmarkar í 2010 at arbeiða á Michelin matstovuni Søllerød Kro, fekk hann ikki løn teir fyrstu mánaðirnar – men nógvar góðar royndir.
Jákup er heilt vist ein dugnaligur kokkur, tí hann fekk bjóðað fast starv á matstovuni. Eftir eina tíð á Søllerød Kro fór hann hiðani til vælumtóktu og eksklusivu matstovuna Nimb mitt í Keypmannahavn. Tá Nimb lat aftur í eina tíð, fór Jákup til Stockholm og arbeiddi aftur ókeypis fyrst á kendu matstovuni Matsalen, har navnframi Mathias Dahlgren er høvuðskokkur. Eisini her fekk hann bjóðað fast starv.
Jákup hevði altíð ein dreym at koma heim aftur til Føroyar at arbeiða sum kokkur. Hann vildi verða ein partur av tí føroysku matlistarliga pallinum og var við til at byrja matstovuna Barbara.
Jákup heldur, at føroyskir kokkar í dag arbeiða á einum heilt øðrum matpalli og støði enn bert fyri fimm árum síðani. Føroyingar ferðast nógv og eru vanir at ganga á matstovum. Tíðirnar eru góðar í Føroyum, og fólk hava hug at fara út at eta og royna nakað nýtt. Føroyingar vilja fegnir hava eina góða uppliving, tá ið teir fara út at eta í Føroyum. Tað vil Jákup fegin geva teimum, men hann vil eisini gjarna deila eina øðrvísi uppskrift upp á páska lambakjøt til lesararnar hjá Dimmalætting.
.JPG)
Jákup Sumberg er køksleiðari hjá Heima í Havn
Matpallurin endurreistur
At gera góðan mat krevur fyrireiking, sigur Jákup. Hann brúkar allan veturin at fyrireika seg til hátíðarskeiðið hjá matstovum, sum byrjar í apríl.
Heima í Havn hevur ein mann, sum veitir teimum fisk, og ein kavara, sum fangar jákupskeljar, øður og kræklingar fyri tey. Krás letur lambakjøt til Heima í Havn. Tey fáa eisini lambakjøt úr Íslandi.
Jákup heldur, at tað er ein stuttlig og spennandi tíð at arbeiða sum køksleiðari og kokkur í Føroyum júst nú. Hann sigur, at brúk er fyri fleiri væl útbúnum føroyskum kokkum. Og eins og hann gjørdi sum yngri, so koma eisini kokkar uttanífrá til Føroyar at fáa sær íblástur.
Matpallurin í Føroyum við Koks á odda hevur heilt sikkurt fingið eina endurreisn hesu seinnu árini.
---
Lambstjógv
Tilfar til 4 persónar
1 termometur
1 lambstjógv
1 fløsku av olivenolju. Tá ið tað kemur til olivenolju, eru eini góð ráð at halda seg frá teimum bíligu merkinum. Tær er sum oftast ógvuliga beiskar og taka ræðið á rættinum. Oljurnar frá Urtekram og Gaea eru góðar.
Pipar og havsalt. Brúka altíð piparkvørn og ikki malið pipar.
Salat:
Høvuðsalat
Havgus frá Arla
1 krukku av ansjósum
1 krukku av kapers
1 lítið net av øko hvítleyki, sponskum
1 krukku av Dijon-sinnopi
1 fl reyðvínsediki
1 posa av kruspersillu
Fyri at fáa ein góðan lit, koyr olivenolju oman yvir tjógvið og stoyt salt og pipar á. Tveit tveir heilar hvítleykir í saman við lambinum. Teir skulu brúkast til sósina, og skulu bakast til teir eru bleytir og brúnir. Lat teir kølna eina løtu, áðrenn tú skerur teir í helvt.
Eitt, sum er avgerandi, er at taka tjógvið út dagin fyri og so úr køliskápinum ein tíma áðrenn, so tað ikki fer ísakalt ella hálvfryst í ovnin, tí so fært tú eina ójavnt stokta, bleika og keðiliga lambasteik.
Lat tjógvið steikja á 175 stigum, til tað vísir 54 stig á termometrinum. Tá er tað miðalsteikt. Tað skal ikki steikja minni, tí so kann tjógvið verða seigt. Tað tekur nokk ein tíma, men tað er tengt av støddini á tjónum. Tað liggur um 54-57 stig, tá ið tað er liðugt. Ikki steikja tað í fleiri tímar bara fyri at tryggja tær, at tað er liðugt.
Tak tað út og lat tað liggja og trekkja í minst 15 minuttir. Øll vætan, sum er pressað inn í miðjuna, fordeilir seg aftur og rennur ikki út, tá ið skorið verður í tjógvið. So ver tolin!
Til lambssteikina er deiligt at hava eina einfalda salat aftur við. Sera óføroyskt vildi onkur sagt, men tað riggar væl og gevur eina kenslu í kroppinum, sum er eitt sindur lættari. So eg viðmæli høvuðsalat, við agurk og rivnum Havgus osti frá Arla, ið fæst í Miklagarði.
Annrætta salatina á eitt fat og rív ostin omanyvir.
Sós, men ikki brún sós!
Vinaigrette:
Hakka 1 dós av ansjósum, tað er so lakaðar ansjósir í olju.
Hakka tvær skeiðir av kapers
Tak hálvan bakaðan hvítleyk og mosa tað
2 tsk av Dijon-sinnopi
Koyr alt í ein bolla
2 dl av oliveolju
Smakka til við reyðvínsediki/hvítvínsediki
Ein stóran neva av hakkaðum kruspersillu.
Vend alt saman
Hetta lyftir allan rættin, og ansjósirnar gera so nógv gott fyri tað stokta lambið.
