Nú fáa foreldur at nýføðingum í Føroyum tilboð um at nýfødda barnið verður kannað fyri seks sjúkur afturat. Tað merkir, at tilboðið um at kanna nýføðingar nú tilsamans 25 álvarsligar, viðføddar sjúkur.
Kanningin er ein blóðroynd og endamálið er at finna sjáldsamar sjúkur so at barnið kann verða sett í viðgerð, áðrenn tær elva til óbótaligan skaða á heila og gøgn, ella hava við sær álvarsamt sálarligt ella kropsligt brek, sigur Fólkaheilsustýrið.
Ein sjúka, sum nýføðingar nú verða kannaðir fyri afturat, er galaktosemi, sum er ein sjáldsom stoffskiftissjúka, sum ger, at kroppurin ikki megnar at niðurbróta mjólkarsukur.
Børn, sum verða fødd við galaktosemi, gerast ógvuliga sjúk longu fyrstu vikurnar eftir at tey eru fødd. Verður sjúkan ikki viðgjørd, doyggja flestu børnini av livra- og nýraviknan.
Tær seks sjúkurnar, sum eru lagdar afturat kanningarætlanini, eru ógvuliga sjáldsamar. Ætlanin fevnir tó eisini um sjúkur, sum eru lutfalsliga vanligar í Føroyum, eitt nú CTD og cystiska fibrosu.
Tað serstaka við øllum sjúkunum er, at tað er trupult at varnast nøkur sjúkutekin, áðrenn óbótaligur skaði longu er hendur. Verður sjúkan staðfest tíðliga, kann meginparturin av børnunum fáa viðgerð og sostatt mennast normalt.
Í fleiri ár hava øll foreldur at nýføddum børnum fingið tilboð um, at ein blóðroynd verður tikin av barninum fyri at kanna, um tað hevur ávísar álvarssamar sjúkur. Blóðroyndin verður goymd í einum biobanka hjá Statens Serum Institut í Danmark.
Tær seks sjúkurnar, sum nú eru lagdar afturat kanningunum, eru:
Galaktosemi
Karnitin/acylkarnitin translocase mangul (CACT)
Karnitin-palmitoyltransferase 1a mangul (CPT-1)
Karnitin-palmitoyltransferase 2 mangul (CPT-2)
Klassisk homocystinuri - cystationin-beta-syntetase defekt (CBS-HCU)
Mukopolysakkaridose typa 1
Til ber at lesa um allar tær 25 sjúkurnar, sum eru við í kanningarætlanini her.
