Ein og hvør fráferð hevur við sær, at man kemur fram á einum øðrum staði. Alt annað vildi verið meiningsleyst. Onkuntíð veit man, hvat liggur fyri framman, tí at kósin er sett, men í flestum førum, verður tú bilsin av øllum, sum tú møtir á leiðini. Spennandi er at vitja nýggj støð og møta menniskjum, sum tú ongantíð áður hevur hitt, og helst aldrin kemur at hitta aftur.
Eina slíka ferð, sum eg eri farin, havi eg ikki verið fyrr. Vit báðir, Jens Mortan Rasmussen, kapteynur, og eg leggja frá landi á Toftum fyrst í juli og seta kós móti Lerwick í Hetlandi. Veðrið niður er gott. Ein góðan vind aftan. Tá ið vit hava siglt í 25 tímar, koma vit til Gruney. Haðani tekur tað sjey tímar til Lerwick. Kolandi mótvindur er, so tað gongur seint.
Hetland fyrr og nú
Eg havi verið í Hetlandi fyrr. Hetta var fyri góðum 20 árum síðani, tá ið gamla Norrøna sigldi upp á Lerwick.
Nú, 20 ár seinni, má eg ærliga siga, at her ikki er nógv broytt, síðan tá. Her er líka grátt og veðrið er illfýsið, hóast vit eru komin væl inn í juli mánaða. Tey hava havt vána veður síðan á jóansøku.
Fólkið er fryntligt og øll heilsa vinaliga. Tað sigur mær so mikið sum tað, at ferðafólkastreymurin ikki enn hevur fingið kløtur í hetlendingin. Her leggja fleiri ferðafólkaskip at, og ferðafólkini koma í land og ganga og slota upp í ættina, akkurát sum í Havnini, men her er ikki so nógv skipað ferðafólkavirksemi. Her er næstan alt stongt mánadagar.
Á ferðafólkaøkinum eru tey eini 20 ár aftan fyri okkum ... ella frammanfyri, tað velst um eyguni, sum síggja. Sum eg havi sagt við onkran her: leggið ikki so nógv í tað. Tey eru ikki so vøkur í landslagnum, tá ið tey koma í stimum, ferðafólkini.
Hetland er enn unspoiled og untouched, og tað er fólkið eisini; og ógemeina fitt.
The Lounge
Dagarnir ganga við at vitja ymiskt, sum er vert at síggja, og eg havi eisini fingið samband við nógvar, hetlendskar rithøvundar. Vit hava prátað um sambandið millum Føroyar og Hetland. Ikki so nógv um støðuna hjá Borisi í London. Teir leggja ikki so nógv í politikk. Teir siga, at politikkur røkkur bara til Hetlands, um meginlandið fær okkurt burturúr.
Tá ið man soleiðis gongur og válar í Leirvíkar gøtum, dettur man treyðugt so inn á onkra barr. Eitt kvøldið setti eg meg inn á The Lounge, sum liggur skamt frá Victoria Pier, har Marta liggur bundin. Har er gylt av fólki inni. Øll í góðum hýri. Bara menn standa røttu megin barrina, men barrvørðurin er ein kvinna, og tað er týðiligt, at her ræður hon fyri borgum.
The man himself, Kenny Johnson (Mynd: Oddfríður Marni Rasmussen)
Við mína lið situr ein maður. Hann býður mær eina øl. Eg takki fyri. Hálvsíða hárið sleingist, tá ið hann kvikliga flytur høvdið og bíleggur okkum hvør sína Tennents. Hárið hevur sama lit sum útsíðurnar á húsunum í Lerwick: brúnligt og grátt. Hvørja ferð, hann flennir, spennist reyði, ovari parturin av kjálkunum út til smáar bøllar undir eygunum, og bláu eyguni smalka millum eygnalokini. Annað eyga er meir afturlatið, enn hitt. Eyguni eru sum vátar marmorkúlur, sum lýsa av skemti og viti.
- Tað er púra svakt, sigur hann og flennir í kíki, tí at tað er einasti mátin, hann dugir at flenna. Teir koyra 200 kilometrar um tíman ... tað er púra svakt.
Hann tosar um eina motorsúkklukapping, sum á hvørjum ári er á Isle of Man, har miðalferðin liggur um einar 200 kilometrar um tíman.
- Og tað doyggja eini fimm menn um árið í motorsúkklukappingini, leggur hann afturat og andlitið fer aftur at flenna, meðan hann vísir mær motorsúkklurnar á telefonini hjá sær. Tær súsa framvið sum flugusveimar. Summar hava síðuvogn.
Tá ið eg havi sæð ferðina, má eg vera samdur við hann. Hatta er púra svakt! Hann sigur, at hann fegin vil koyra eina slíka kapping í Hetlandi, men ikki so ógvusliga sum hasa. Eg sigi skál og hugsi í mínum friðarliga sinni, at hatta hevði eg ikki gjørt, um eg so fekk eina millión afturfyri.
Klokkan er vorðin nógv, og eg fari at ragga mær umborð, men áðrenn vit skiljast, avráða vit báðir at hittast á middegi dagin eftir. Hann tekur í hondina á mær. Eg hyggi niður á mínar skitnu negl, og eg sigi við hann, at eg var í grind í vikuni frammanundan, og tí eru neglirnar so svartar. Hann flennir í kíki og klappar sær á lørini, og fortelur síðumanninum, sum hevur eitt rør í hálsinum og fær ikki heilt svara aftur, at eg hevði verið í grind.
- Eg havi smakkað grind, sigur hann, tá ið var í Føroyum fyri langari tíð síðan.
Kenny og The Lounge
Dagin eftir fari á The Lounge klokkan 12. Hann er ikki komin enn, og eg hugsi, at hann mann havt gloymt avtaluna. Tíggju minuttir yvir middag kemur hann brestandi inn gjøgnum barrdyrnar. Hann umber seg smílandi við, at hann hevur timburmenn ella er hann ikki heilt edrúur. Konan er farin at sigla í Miðjarðarhavinum við einum ferðafólkaskipi. Hon hevur átta vinkonur við sær, og tí kann hann líkasum gera sum hann vil.
Smílandi maðurin eitur Kenny Johnson. Kenny Johnson er eitt púra vanligt navn, men hesin maðurin er ikki púra vanligur. Hann er føddur og uppvaksin í Lerwick í Hetlandi, og spyrt tú onkran lokalan, so siga øll, at hann er tiltikin um allar oyggjarnar.
Hann er ikki bara tiltikin fyri tað eina, nei, tað vísir seg, at hann dugir alt millum himmal og jørð. Hann hevur arbeitt í laksavinnuni, tónleikavinnuni, sum sjómaður, sum smiður og mangt annað.
- Men eg dugi ikki at lesa, sigur hann og tekur hendurnar upp fyri munnin.
- Men tað ger onki, tí eg minnist betur enn tey flestu.
Hann turkar sær munnvikarnar við fremstafingri og tumlinum.
Kenny spælir á violinina (Mynd: Oddfríður Marni Rasmussen)
Kenny og Føroyar
Mitt í fýrsunum vóru hann og nakrir spælimenn úr Hetlandi í Føroyum til Fólkatónleikarastevnu í Havn. Hann spældi í Havnini, í Klaksvík og í Suðuroy. Tað var tá hann hevði fingið tvær kvinnur úr Greenpeace, sum vóru við í orkestrinum, at eta grind. Hann leyg fyri teimum, at tað var reinsdjórakjøt. So flennir hann við sínum glitrandi eygum.
- Tað var seinast, eg át grind.
Skjótt skiftir hann evnið og fer at tosa um, hvussu keðiligt tað er, at sambandið millum Føroyar og Hetlands varð kvett.
- Tað ruku nógv størv í Hetlandi og eisini hvarv møguleikin at knýta Hetland upp í Føroyar, Danmark, Noregi og Ísland.
Eygnabrýrnar samlast og andlitið fær eitt sorgblítt brá.
- Tað hevði verið nógv lættari. Nú er alt galið. Hasin hundurin, Boris, hevur oyðilagt alt. Nú skulu vit hava arbeiðsloyvi fyri at koma inn í ES.
Hann sipar til BREXIT.
Sama dag, sum vit sita og práta, hevur Boris lagt frá sær.
- Tað kann gera tað sama fyri Hetland og oyggjarnar, um forsætisráðharrin eitur Boris ella okkurt annað. Tey leggja onki í okkum, sigur Kenny firtin.
Eg spyrji hann um allar vindmyllulundirnar, sum verða bygdar her.
- Ja, sigur hann, tey byggja nógvar vindmyllulundir, men tað er mest fyri at flyta orku inn á meginlandið, leggur hann ramliga afturat og gevur mínum rithøvundafeløgum rætt í sínum úttalilsum.
Vápn, motorsúkklur og tónleikur
- Eg havi bara trý áhugamál í lívinum: Vápn, motorsúkklur og tónleik.
So flennir hann og sigur mær, at lívið er heldur einfaldari, tá ið tú veitst, hvørji tíni áhugamál eru, og hann leggur afturat, at tað er eisini týdningarmikið at trívast í tí, sum tú gert.
- Um tú ikki gert tað, sigur hann og flennir, tá kann alt gera tað sama. Tí arbeiði eg fyrifallandi. Tað einasta fasta er tónleikurin og tey ljóðføri, sum eg byggi sjálvur, og sjálvandi familjan, konan, dreingirnir og abbabørnini. Tað er altíð fast arbeiði.
Hann reisist og fer upp eftir einari Guinness til okkum báðar. Fólk streyma inn og út. Tey koma inn at drekka eina øl. Flestir menn. Summir eru ílatnir postbúna. Teir koma inn og fáa sær eina øl og fara avstað aftur.
Barrvørðurin er ein ungur harri. Hann spældi violin kvøldið fyri. Einastandandi tónleikari. Kenny sigur mær, at pápi hansara er ógvuliga góður gittarleikari. Nógvir hetlendingar duga at spæla okkurt ljóðføri. Ein dagin, eitt ferðamannaskip lá her, stóðu tvær 10-12 ára gamlar gentur og spældu violin á gøtuni, og beiggi teirra tók pengar inn frá fólki. Slíkt sært tú ikki í Føroyum. Ongin má órógva ferðafólkið á Áarvegnum, serliga ikki handilslívið.
Ungi barrvørðurin (Oddfríður Marni Rasmussen)
Kenny tekur telefonina fram og finnur fram ein film. Hann vísir mær onkran, sum skjýtur eftir eini kráku. Hann rakar krákuna frá einum og einum hálvum kilometri, sigur hann. Eg veit ikki ummast tað passar heilt. Eg síggi ikki, hvussu langt burturi skjúttin er frá krákuni. Hann nevnir rifluna, sum skotið verður við og sigur, at hetta er helst tann besta riflan í heiminum.
Eg spyrji hann, um filmurin er hiðani, men tá brestir hann út úr at flenna og sigur, at hatta er onkur í amerikanska herinum.
- Her hava vit bara fuglariflur.
Hann plagar at skjóta fugl, tá ið hann er til útróðrar við bátinum, sum hann er við í løtuni.
- Tað er góður matur. Tað er sum grindin hjá tær, sigur hann.
Kenny og ljóðførini
Eg havi hugsað leingi um at spurt hann um tónleikaraleiðina. Men havi hildið mær aftur, tí at eg vil ikki bróta hann av í sínum frásøgnum, men nú fekk eg ikki hildið mær meir, so eg løddi og spurdi hann: - Hvør er søgan um violinurnar?
Hann flenti og spurdi meg, um eg vildi hava ta stuttu ella ta longu søguna. Eg svaraði aftur, at eg vildi hava alla søguna. Tað vísir seg, at hann síðst í fýrsunum var farin undir at gera violinir. Hetta vóru gamlar violinir, sum hann tók sundur og setti saman aftur. Síðani lærdi hann seg at gera violinir sjálvur.
Tá ið hann hevði gjørt hetta í nøkur á, fekk hann starv hjá Martin Guitars í Edinburgh, men kona hansara vildi ikki búgva í Edinburgh, so tey fluttu aftur til Hetlands. Hann pendlaði ímillum í nøkur ár.
Á Martin Guitars fór hann undir at gera smáar mikrofonir til gittarar, violinir og mandolinir. Hetta er ein mikrofon, sum hann eigur, og sum hann ger enn tann dag í dag. Hon er okkurt um hálvan annan sentimetur til longdar og verður fest í saðilin. Ein leidningur fer inn í ein forforsterkara inni í violinini, sum er settur í stykkið. Skal forforsterkarin løðast, so setur hann eitt níggju volt battarí í eitt jackstikk og so løðir tað forforsterkaran upp, og hann kann spæla í 20 tímar. Ivrigur vísir hann mær myndir av violinunum og mandolinunum, sum hann sjálvur hevur givið snið.
Hann hyggur upp og starir upp á sjónvarpið.
- Hatta visti eg ikki, froysir úr honum. Handan, sum spælir violin við Bruce Springsteen, spælir uppá eina av mínum violinum.
Eg spyrji ein annan við barrina, um tað passar.
- Ja, svara fleiri aftur. Kenny er kendur, siga teir.
- Skal eg fara oman í bátin eftir mandolinini, spyr Kenny bráður.
Áðrenn eg havi fingið svarað, er hann farin.
- Eg keypi okkum eina bjór hvør, og áðrenn eg veit av, so er hann aftur.
Tá ið hann tekur mandolinina úr taskuni, vaknar ungi barrvørðurin, George, hann vil sleppa at royna hana. Hann spælir eitt lag.
So tekur Kenny mandolinina og spælir eitt lag, sum hann hevur gjørt. Hann kallar tað Marriage Row, og Row sum í Death Row, leggur hann flennandi afturat. Hann hevur fingið forboð frá konuni at spæla sangin, men hann spælir hann fyri okkum. George biður hann skriva sangin niður, men tað tímir hann ikki. Honum dámar betur, at hann livir millum manna, heldur enn at verða skrivaður niður.
Violinin hjá Kenny Johnson (Mynd: Oddfríður Marni Rasmussen)
- Hvussu nógvar violinir hevur tú gjørt, spyrji eg.
- Eg veit ikki. Eg havi tær ikki skrásettar sum so. Eg haldi eini 4.000 violinir. Eg veit, at eg havi gjørt violinir til Shakira og Sting, og nú veit eg, at eg eisini havi gjørt til handa violinistin hjá Bruce Springsteen, og tað er ikki so galið.
Hann hyggur niður í ølina og munnar sær á. Tað vísir seg, at fyritøkan hjá honum, sum eitur Skyinbow Ltd hevur verið størri, enn hon er í dag. Fyritøkan hjá honum var so mikið stór, at hann hevði meginpartin av virkseminum í Kekkia, har framleiðslan var bíligari.
- Men, sigur hann og flennir so nógv, at annað eygað fer aftur, tað bleiv alt ov krevjandi og alvorligt.
- Eg skilji ikki pengaverðina, eg geri tað, sum eg dugi best, og tað er at byggja ljóðføri. Og tað var alt ov alvorligt og krevjandi at ferðast á motorsúkklu til Kekkia í heilum. Nú er hetta við ljóðførum og mikrofonum okkurt, eg geri, tí at eg tími, og eg fái eitt sindur av pengum fyri tað. Eg havi tíggju mikrofonir, eg skal gera, tær skulu bara verða lidnar, áðrenn mánaðin er liðugur.
Kenny og Foula
- Forrestin, sigur hann. Veitst tú, hvat er dovnasta fólkið í verðini?
- Nei, sigi eg.
- Tað eru tey frá Foula. Har havi eg smíðað nógv. Tey liva av at bera eitt kuffert um vikuna frá flogfarinum, sum kanska lendir og ferguni, sum kanska leggur at. Í einum húsum, sigur hann, høvdu tey tapetserað yvir kontaktina, tí at tey tímdu ikki at skera tapetið til. Hann flennir so hart, at láturin fer upp í falsett og bæði eygnalokini gerast smøl sum kjølurin á einum báti.
Hann drekkur tað seinasta úr glasinum og sigur við meg, at hann noyðist at vitja mammu sína, sum liggur á sjúkrahúsinum. Hennara tíð er komin, sigur hann, ella farin, leggur hann afturat. Hann tekur fast í hondina á mær og takkar fyri.
Hann letur mandolinina standa eftir, tí at hann kemur aftur.
- Vit síggjast, sigur hann við meg.
- Eg fari ongan veg og tú verður her í nakrar dagar, sigur hann, meðan hann heldur hurðini á glopp, so at dagsljósið sleppur inn.
- Ja, sigi eg. Hann fjarðar eitt sindur í knøunum, meðan hann nikkandi letur hurðina aftur.
